Fotosite Kinderdorp Neerbosch (2023)

Onderstaande prenten en bijschriften, komen van een kalender die is gemaakt in 1988 ter gelegenheid van het 125-jarig bestaan van het Kinderdorp Neerbosch te Nijmegen.

Sommige passages zijn aangepast aan de huidige stand van zaken.

Voor de achtergrond is gebruik gemaakt van het schild van de Neerbosch kalender uit 1913. De 12 litho's zijn afkomstig uit het Van 't Lindenhoutmuseum. de litho's zijn als album uitgegeven in 1881.

Januari

Entré der weesinrichting.

In 1863 begint Van 't Lindenhout zijn werk in Nijmegen. Drie jaar later bouwt men de eerste huizen in Neerbosch op de plaats waar, tussen hoog geboomte, het Kinderdorp verrees. Een laan vanuit de Dorpstraat voerde, tussen het koren door naar de Weesinrichting. De "Entré" was gelegen net voorbij de huidige direktiewoning die links van de poort werd gebouwd. Links op de prent het in 1871 gebouwde huis waar Van't Lindenhout woonde. Hoewel het hek is verdwenen, fietsen nog dagelijks vele jongens en meisjes langs dit punt, op weg naar school, werk of stage in Nijmegen.

Februari

Hoofdgebouwen.

In het midden het huis waar Van 't Lindenhout en zijn gezin woonde. Het werd gebouwd in 1871 en ruim honderd jaar later - in december 1973 - afgebroken. Bij de sloop werd, in een koker, een brief teruggevonden geschreven door Van 't Lindenhout. Brief en loden koker bevinden zich in het Van 't Lindenhoutmuseum. Rechts op de prent achter het geboomte het eerst gebouwde huis. In 1867 werd het bewoond door 37 meisjes. Links het huis voor jongens dat men in 1868 in gebruik nam. Was flaneren in het park voor de kinderen op de prent toen een vrijetijdsbesteding, op dit moment (1988) word op ongeveer dezelfde plaats getennist, basketbal gespeeld of s'winters geschaatst op de aangelegde baan.

Maart

Nieuwe weeshuizen.

Het huis links werd gebouwd in 1879. Bladerend in oude kronieken lezen we over het andere gebouw: "De bouw van de nieuwe woning is zoover gevorderd, dat de kap erop word gezet. Onze jongens zijn van den vroege morgen tot den late avond hiermede druk bezig, zodat wij vóór den winter onder dak zullen komen."

In 1881 zaten kinderen er in de schoolbanken. In de loop der jaren werd er nogal verbouwd, wisselden de huizen van bestemming en van naam totdat ze eind 1982 onder de slopershamer vielen. De gebouwen stonden recht voor de kerk. Op de achtergrond links het pand dat nog steeds achter de kerk staat. Er woont, zoals in zoveel huizen op het terrein, een gezin. O.a. door deze woonvorm heeft Neerbosch zijn dorps-karakter, met de vriendelijke sfeer, lang weten te behouden.

April

Jongensweeshuis en bloemisterij.

In dit pand, dat verrees in 1872, sliepen de oudste jongens. Beneden was de kerkzaal - met zo'n 400 zitplaatsen - en twee schoollokalen. De bloemisterij was gelegen tussen de huidige "Loopplank"en "Jol". Bloemisterij en jongenshuis zijn verdwenen. In maart 1971 werden de nieuwe groepswoningen die op deze plaats verrezen, opgeleverd. Elders op Neerbosch verrees, vele jaren later, als onderdeel vanhet tuinbouw onderwijs aan de school voor V.S.O., een nieuwe kwekerij.

Mei.

Ziekenhuis.

"De bouw van een afzonderlijk staand huis, tot opname van zieken, bleek noodzakelijk" schrijft Van 't Lindenhout in 1873. Het gebouwde ziekenhuis zo verteld hij zelf "bood plaats aan zieke en zwakke kinderen benevens zitkamers voor jongens en meisjes, keuken, badkamer en kamers voor de verzorgsters". In 1892 werd een nieuw ziekenhuis gebouwd en werd het huis op de prent een woonhuis waar in de loop der jaren nogal wat gezinnen woonden. Zou het huis er nog staan, het zou uitkijken op de activiteiten in de huidige "Jol". Het pand staat er echter niet meer. Het viel eind 1972 onder de hamer van de sloper. Een eigen ziekenhuis heeft Neerbosch niet meer. Indien nodig maakt men gebruik van de vele mogelijkheden die Nijmegen in deze biedt.

Juni.

Op 1 juni 1863 wordt door Van 't Lindenhout een circulaire verspreid die aldus aanvangt: "Wij wenschen alle weezen gratis op te nemen, om met hen uit de hand des Heeren te leven, vertrouwende op de beloften van Hem, die gezegd heeft, dat Hij een vader is der weezen". Deze datum word aangehouden als de dag waarop het werk met jeugdigen werd begonnen. Daarom ook is 1 juni 1988 de dag waarop de officiële jubileumviering heeft plaatsgevonden. Op 10 juni hield Neerbosch een opendag met een symposium bedoeld voor plaatsende instanties en andere relaties. Natuurlijk was er een feest voor de bewoners en oud bewoners. O.a. werden in deze periode de op Neerbosch al bekende Olympische Spelen gehouden.

Zijn de kinderen op onze prent ook aan het spelen?. We bevinden ons in 1881 voor het z.g.n. Moederhuis, gebouwd in 1875. Rechts de woning van de meester timmerman, links van de meester schoenmaker. De panden staan er nog en waar vroeger de timmerman en schoenmaker woonden, woonden in 1988 jongens en meisjes die, met hulp, leren wat het betekent om zelfstandig een kamer te bewonen. Eén van de mogelijkheden van het huidige Neerbosch. In een deel van het Moederhuis was het Van 't Lindenhoutmuseum ondergebracht. Dit bevindt zich nu in het kerkje.

Juli.

Kerkhof.

In het Neerbosche jaaroverzicht - 1877-1878 - lezen we het volgende: "Achter den boomgaard ligt een stukje grond dat bestemd is tot akker der dooden en wij hopen, na ontvangen toestemming van het Gemeentebestuur van Nijmegen, dit land met een brede gracht te omringen, en den grond, hierdoor verkregen, te gebruiken tot ophooging van den bodem en het zo in te richten tot een kerkhof voor onze weezen en allen op de weesinrichting, die de Heer door den dood wegneemt".

De Raad der Gemeente Nijmegen verleende de gevraagde toestemming op 27 september 1878 en tot op de huidige dag is het kerkhof in gebruik. Nu veelal voor oud medewerkers die begraven willen worden nabij de plaats waar men leefde en werkte.

Augustus

Werkplaatsen.

Van rechts naar links de kleermakerij, schoenmakerij, boekbinderij en de machinekamer voor de binderij. Rechts op de prent zien we nog net de oude boerderij. "De werkplaatsen waar de weesjongens hun handwerk zullen leren zijn zo luchtig en ruim mogelijk gebouwd", lezen we in een Neerbosch verslag in 1877. Het gebouw had vele functies. Wie van de oudere Neerboschers kent b.v. niet het winkeltje "de Mop". Eind september 1972 sloot de winkel haar deur en wachtte het complex op de sloper. U moet de plaats van dit gebouw zoeken recht voor het huidige Dorpshuis. De beroepsopleiding werd voor een deel overgenomen door de nieuwe Mr. Joh. Visserschool voor V.S.O.

September

Timmerwinkel.

Vanaf het begin was er op Neerbosch een timmerwerkplaats waar jongens het ambacht van timmerman konden leren en van waaruit menig huis op Neerbosch werd gebouwd. Aanvankelijk stond dit pand - gebouwd in 1869 - ten dienste van de landbouw. In 1881 vond de verbouwing plaats tot timmerwinkel. Gelet op de plannen voor de bouw van de kerk had men deze ruimte ook wel nodig. In 1908 werd op deze plaats de eerste steen gelegd voor het gebouw dat nu nog de naam "Dorpshuis"draagt.

Oktober.

Schuur.

Wat een schitterend huis, deze boerderij, gebouwd in 1879. In het blad "Het Oosten" van 20-08-1879 lezen we: "Met den bouw van de nieuwe schuur hebben wij een aanvang gemaakt. De fondamenten zijn reeds gelegd en onze weesjongens zijn met hunne bazen zeer druk bezig om zo spoedig mogelijk ook deze bouw te voltooien". Op 29 oktober schrijft Van 't Lindenhout: "In de afgelopen week is de nieuw gebouwde schuur onder dak gebracht". Het was geen slopershamer maar een brand in december 1944 die dit bouwwerk vernielde. Op de plaats waar de boerderij eens stond verrees het huisje dat nu de naam "altijd misschien" draagt, recht tegenover de "Sloep". Neerbosch heeft geen boerderij meer zoals toen maar wel een kinderboerderij met o.a. een manege waar veel kinderen leren rijden en ontspanning vinden.

November

Keuken.

Jongens met een mand aardappels, meisjes aan de pomp en links de onderwijzer voor zijn huis. In het midden de keuken. Een dorpsbeeld in 1880. Op 20 mei 1880 richtte Van 't Lindenhout zich tot Burgemeester en Wethouders der gemeente Nijmegen: "Bijgaand neem ik de vrijheid U de tekening toe te zenden van een te bouwen keuken voor de weesinrichting te Neerbosch, voor welken bouw ik hoop Uwe goedkeuring te erlangen. Zij zal gebouwd worden te midden van de gronden aan de weesinrichting behoorende en grenzen aan de werkplaatsjes ten einde van het Meisjeshuis". De goedkeuring werd verkregen en de keuken gebouwd. In 1885 was deze al weer te klein en moest het charmante huisje plaatsmaken voor een grotere keuken op ongeveer dezelfde plaats. In oktober 1968 werd de keuken geopend waarin de koks de maaltijden bereidden. Ook hier zien we opnieuw veranderingen. Immers in de meeste groepswoningen word later zelf gekookt.

December.

Gezicht op de weeshuizen van achter.

Nog eenmaal gaan onze blikken over het oude Neerbosch. We staan op de plaats waar in 1882 de kerk verrees. Ons album met prentjes was toen een jaar oud. Het grote huis is het latere "Nieuw-Plan", dat nog weer later de "Basis" gedoopt werd. Van het rijtje huizenrechts is niet veel meer over. Dat ene huis echter, onder de middelste boom, staat er nog. Het is het oude moederhuis (zie juni) waarin het Van 't Lindenhoutmuseum was gehuisvest. Het werd op 25 mei 1983 geopend. Hier vond men de 125 jaar van het Kinderdorp terug, dat nu te vinden is in het kerkje. Het oude Neerbosch verdween maar uit de puinhopen verrees een nieuw, vitaal Neerbosch, steeds op zoek naar nieuwe wegen om jongeren - net als in Van 't Lindenhouts tijd aan onze zorgen toevertrouwd - te helpen. Als specifiek behandelings instituut een niet meer weg te denken onderdeel van het Nederlandse Jeugd Welzijnswerk.